مقالات
افسردگی در کودکان علائم، علل و نقش والدین در بهبود آن
آذر
فهرست مطالب
افسردگی در کودکان مساله ای است که از هر 50 کودک 1 نفر را درگیر خودش می‌کند. بسیاری از والدین تصور می‌کنند که دوران کودکی خالی از غم و اندوه است. اما واقعیت این است که کودکان نیز می‌توانند از مشکلات روانی رنج ببرند و به دلایل مختلفی دچار افسردگی شوند.
شناخت و درک افسردگی در کودکان به شدت مهم است. چرا که اگر به موقع تشخیص داده شود، می‌توان از تأثیرات مخرب آن بر رشد و آینده کودک جلوگیری کرد. در این مطلب، به تعریف افسردگی در کودکان، نشانه ها و علائم آن، عوامل خطر و روش های تشخیص و درمان می پردازیم.
افسردگی در کودکان و نوجوانان چیست؟
افسردگی در کودکان یک اختلال خلقی است که موجب احساساتی همچون غم، ناامیدی و بی ارزشی در کودک می شود. این احساسات برای کودک که هنوز در مراحل ابتدایی زندگی است، ممکن است عجیب به نظر برسد، اما متاسفانه واقعیت دارد.
افسردگی در کودکان، همچون بزرگسالان، می تواند بر تمام جنبه های زندگی آنان تأثیر بگذارد و عملکرد آن ها در خانه، مدرسه و حتی در روابط دوستانه دچار اختلال شود. افسردگی در کودکان اغلب با تغییرات خلقی و رفتاری همراه است که اگر به موقع تشخیص داده نشود، می تواند عواقب جدی و ماندگاری داشته باشد.
باید توجه داشت که افسردگی در کودکان همیشه به شکل واضح و آشکار بروز نمی‌کند. در بسیاری از موارد، کودکان و نوجوانان نمی‌توانند احساسات خود را به خوبی بیان کنند و با رفتارهای ناهنجار یا پرخاشگرانه واکنش نشان می‌دهند. همچنین، تغییرات خلقی در نوجوانان می تواند بخشی طبیعی از فرایند رشد باشد. بنابراین، تشخیص دقیق افسردگی در این گروه سنی به ویژه برای والدین و مربیان اهمیت دارد.
مشاوره گفتار درمانی
مشاوره با کارشناس گفتار درمانی در کلینیک دکتر فرهمندپور
علائم و نشانه های افسردگی در کودکان
نشانه های افسردگی در کودکان و نوجوانان از فردی به فرد دیگر متفاوت است. با این حال، برخی از علائم رایج شامل موارد زیر هستند:
• احساس غم و ناراحتی مداوم
• کاهش علاقه به فعالیت های روزمره و مورد علاقه
• تحریک پذیری و پرخاشگری
• کاهش انرژی و خستگی زودرس
• مشکلات خواب، از جمله بی خوابی یا خواب زیاد
• تغییرات اشتها و وزن
• کاهش تمرکز و حافظه
• افکار مرتبط با مرگ یا خودکشی
• احساس بی ارزشی و ناامیدی
در کنار موارد اشاره شده، لکنت زبان نیز می تواند از دیگر نشانه های اختلال روانی در کودک باشد. البته لکنت زبان، همیشه به معنای اختلال نیست. اما کودکانی که لکنت دارند، ممکن است از ارتباطات اجتماعی دوری کنند و منزوی شوند.
| بیشتر بدانید : نحوه درمان لکنت زبان در کودکان
تأثیرات افسردگی در زندگی کودکان و نوجوانان چگونه است؟
افسردگی در کودکان می تواند موجب مشکلات جدی در رشد آن ها شود. این اختلال روانی باعث می شود که کودکان از فعالیت های معمول و لذت بخش دوری کنند و انرژی و انگیزه شان کاهش یابد.
علاوه بر این، افسردگی روی عملکرد تحصیلی کودکان نیز تاثیرگذار است و سبب کاهش تمرکز و ناتوانی در انجام تکالیف و یادگیری مطالب جدید می شود. کودکان افسرده اغلب دچار مشکلات خواب و تغذیه می شوند و به مرور زمان از اجتماع و دوستان خود دوری می کنند.
عوامل خطر ابتلا به افسردگی در کودکان چیست؟
شناخت عوامل خطر افسردگی در کودکان می‌تواند به پیشگیری از این اختلال کمک کند. برخی از این عوامل به شرح زیر است:
• سابقه خانوادگی افسردگی: کودکانی که والدین یا اعضای نزدیک خانواده‌شان به افسردگی دچار بوده اند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این اختلال هستند.
• رویدادهای استرس زا: تجربه مرگ عزیزان، طلاق والدین، تغییر ناگهانی در زندگی خانوادگی یا مشکلات مالی، می تواند فشار روانی زیادی به کودک وارد کند.
• تجربه خشونت یا سوء استفاده: کودکانی که تجربه خشونت یا ترومای روانی داشته اند، بیشتر در معرض ابتلا به افسردگی قرار می گیرند.
• مشکلات تحصیلی یا اجتماعی: در اغلب موارد کودکانی که در مدرسه با مشکلات آموزشی و ارتباطی مواجه هستند، دچار افسردگی می‌شوند.
• عدم حمایت خانوادگی و اجتماعی: کودکانی که از حمایت کافی خانواده یا دوستان برخوردار نیستند، به احتمال بیشتری افسردگی را تجربه می‌کنند.
غربالگری و تشخیص افسردگی در کودکان
غربالگری زودهنگام افسردگی در کودکان می‌تواند به شناسایی و درمان این اختلال در مراحل اولیه کمک کند. به خصوص برای کودکانی که در شرایط خانوادگی یا محیط های پرتنش زندگی می‌کنند، این غربالگری بسیار ضروری است. سازمان های بهداشتی، از جمله CDC، توصیه می‌کنند که ارزیابی های روان شناختی منظم برای کودکان و نوجوانان انجام شود تا علائم احتمالی افسردگی شناسایی شوند.
از آنجایی که علائم افسردگی در کودکان با تغییرات طبیعی دوران رشد اشتباه گرفته می شود، مراجعه به یک متخصص سلامت روان می تواند تشخیص دقیقی از وضعیت کودک ارائه دهد. درمان به موقع افسردگی می تواند به کودک کمک کند تا با احساسات خود بهتر کنار بیاید و دوباره به زندگی عادی بازگردد.
تشخیص افسردگی در کودکان اغلب از طریق مصاحبه با والدین، آموزگاران و خود کودک انجام می‌شود. همچنین، آزمون های روان شناختی مخصوص کودکان نیز می تواند به متخصصان در تشخیص دقیق کمک کند. به طور کلی، تشخیص زودهنگام و شروع درمان مناسب می تواند از بروز عواقب جدی تر جلوگیری کند.
درمان‌های رایج افسردگی در کودکان چیست؟
درمان افسردگی در کودکان شامل روان درمانی و در برخی موارد، دارو درمانی می باشد. روش های روان درمانی به کودک کمک می کند تا احساسات خود را بشناسد و راهبردهایی برای مقابله با آن ها پیدا کند. از جمله روش های مؤثر می توان به موارد زیر اشاره کرد:
1.درمان شناختی ـ رفتاری (CBT)
درمان شناختی ـ رفتاری یا CBT یکی از روش های رایج و مؤثر در درمان افسردگی کودکان است. این روش بر تغییر الگوهای فکری منفی و توسعه مهارت های مقابله ای تمرکز دارد. مزیت این روش این است که به کودک کمک می‌کند تا احساسات و افکار خود را بهتر درک کند و در موقعیت های مشابه در آینده، به طور مؤثرتری واکنش نشان دهد. اما معایب این روش می تواند شامل زمان بر بودن و نیاز به تداوم جلسات درمانی باشد.
2.داروهای ضدافسردگی
در برخی موارد، متخصصان استفاده از داروهای ضدافسردگی را توصیه می کنند. مزایای این داروها شامل کاهش سریع تر علائم افسردگی است. اما مصرف داروهای ضدافسردگی باید با دقت و تحت نظر متخصص انجام شود، زیرا مصرف این داروها بدون عوارض جانبی نخواهد بود.
پیشگیری از افسردگی در کودکان
برای پیشگیری از افسردگی در کودکان، تمرکز بر ایجاد محیطی امن، ارتباطات حمایتی و آموزش مهارت‌های فردی، می تواند بسیار مؤثر باشد. ارتباطات قوی خانوادگی و حمایت عاطفی والدین، احساس امنیت و ارزشمندی را در کودک تقویت می‌کند.
والدین می‌توانند با اختصاص زمان کافی برای صحبت و گوش دادن به دغدغه‌های کودک، او را به بیان احساسات و افکارش ترغیب کنند. این تعامل مثبت، کودک را از احساس انزوا دور کرده و به او اطمینان می دهد که در شرایط دشوار، مورد حمایت قرار دارد.
علاوه بر این، تشویق به فعالیت های جسمانی و بازی های گروهی به بهبود خلق و خو و کاهش استرس کمک می کند. فعالیت بدنی، مانند ورزش و بازی، باعث ترشح هورمون‌های شادی آور در بدن می شود و کودک را از لحاظ ذهنی و جسمی فعال نگه می دارد.
پشتیبانی خانوادگی و اجتماعی
نقش خانواده و محیط اجتماعی در بهبود کودکان افسرده بسیار کلیدی است. والدین می توانند با شنیدن مشکلات و احساسات فرزندانشان، احساس امنیت و حمایت را برای آن‌ها فراهم کنند. حمایت عاطفی و عملی از کودکان می‌تواند تأثیر مثبتی بر روند درمان داشته باشد.
خانواده ها باید راهکارهای حمایتی زیر را بکار گیرند:
• تشویق کودک به صحبت در مورد احساسات خود
• ایجاد فضایی آرام و بدون تنش در خانه
• تشویق کودک به شرکت در فعالیت های ورزشی و گروهی
• توجه به تغییرات رفتاری و خلقی کودک
• همکاری نزدیک با مشاوران و معلمان مدرسه
افسردگی در کودکان و نوجوانان یک چالش جدی و رو به رشد است. توجه و آگاهی والدین، معلمان و سیستم های بهداشتی در تشخیص و درمان این اختلال به شدت مهم است. با شناسایی علائم و ارائه حمایت و درمان مناسب، می‌توان تأثیرات مخرب افسردگی را کاهش داد و به کودکان در بهبود کیفیت زندگی شان کمک کرد.