مقالات
علت مشکلات بی خوابی در کودکان
آبان
بی خوابی در کودکان یکی از مشکلات شایع در دوران رشد است که می تواند تأثیرات منفی زیادی بر سلامت جسمی و روانی آن ها بگذارد. بسیاری از والدین با این مسئله دست و پنجه نرم می‌کنند. شاید متوجه نباشید که عدم خواب کافی در کودکان علاوه بر این که روی رشد فیزیکی آن ها اثر منفی دارد، می‌تواند مشکلاتی چون تغییرات خلقی، کاهش تمرکز، و ضعف در یادگیری را نیز به همراه داشته باشد. بیخوابی مزمن ناشی از عوامل مختلفی است، از جمله اضطراب، رژیم غذایی نادرست، مشکلات جسمی یا حتی عادت‌های نادرست در زمان خواب.
آشنایی با علل بیخوابی در کودکان و یافتن راه حل‌های مناسب برای آن می‌تواند به خانواده‌ها کمک کند تا خواب شبانه کودک را بهبود داده و کیفیت زندگی او را بالا ببرند. در این مقاله به بررسی دلایل مختلف بیخوابی در کودکان، راه‌های پیشگیری و درمان آن پرداخته و نکات عملی را برای والدین مطرح می‌کنیم.
علت‌های بیخوابی و اختلالات خواب در کودکان چیست؟
برای درک بهتر علت‌های بیخوابی در کودکان، لازم است که عوامل تأثیرگذار را از زوایای مختلفی مانند رفتارهای خواب، وضعیت جسمانی و وضعیت روانی مورد بررسی قرار دهیم.
مشاوره گفتار درمانی
مشاوره با کارشناس گفتار درمانی در کلینیک دکتر فرهمندپور
۱. عوامل رفتاری و محیطی
بسیاری از مشکلات خواب در کودکان به دلیل عادات نادرست و عوامل محیطی اتفاق می افتند. برای مثال، برخی کودکان از رفتن به رختخواب امتناع می‌کنند یا به خوابیدن علاقه‌ای نشان نمی‌دهند. این مقاومت در برابر خواب می‌تواند نتیجه عادات روزانه یا نبود روتین مناسب قبل از خواب باشد.
همچنین، بی خوابی رفتاری که بیشتر در کودکان زیر ۵ سال شایع است، ناشی از بیدار شدن های مکرر در شب و ناتوانی کودک در بازگشت به خواب است. در کنار این موضوع، استفاده از وسایل الکترونیکی مانند تبلت یا تلویزیون پیش از خواب نیز می‌تواند به اختلال در خواب منجر شود. نور آبی صفحه‌های نمایشگر باعث کاهش تولید ملاتونین در مغز می‌شود که هورمون خواب آور بدن است.
۲. اضطراب و استرس
اضطراب و استرس یکی دیگر از دلایل مهم بی خوابی در کودکان و یکی از دلایل بروز لکنت زبان است. کودکان در سنین مدرسه با انواع نگرانی های روزمره مواجه هستند که به صورت مستقیم بر خوابشان تأثیر می‌گذارد. نگرانی از جدا شدن از والدین، مسائل تحصیلی، روابط دوستانه و فشارهای روانی ناشی از تغییرات جسمی و روحی می‌تواند عامل اضطراب و در نتیجه بیخوابی در کودکان باشد. به خصوص در سنین نوجوانی، فشارهای ناشی از رشد و تغییرات دوران بلوغ سطح استرس را بالا می‌برد و خواب آرام را مختل می‌کند.
۳. اختلالات فیزیکی و جسمی
برخی اختلالات جسمی نیز می‌توانند علت بی خوابی در کودکان باشند. یکی از این اختلالات، آپنه خواب انسدادی (OSA) است که باعث انسداد جریان هوا در هنگام خواب می‌شود و کودک را دچار بیدار شدن‌های مکرر و احساس خفگی می‌کند. علاوه بر این، سندرم پای بی قرار که با حرکات ناخودآگاه پاها در شب همراه است، می‌تواند مانع خواب راحت شود. این مشکلات جسمی بیشتر در کودکان چاق یا آن‌هایی که دارای مسائل پزشکی خاصی هستند، مشاهده می‌شود.
۴. عوامل ژنتیکی
عوامل ژنتیکی نیز می‌توانند بر بی خوابی کودکان اثر بگذارند. سابقه خانوادگی اختلالات خواب مانند پای بی قرار یا آپنه خواب می‌تواند ریسک ابتلای کودک به این مشکلات را افزایش دهد. اگر یکی از والدین یا اعضای خانواده دچار این نوع اختلالات باشد، کودک نیز با مشکلاتی در خواب مواجه خواهد شد.
۵. پاراسومنیاها (اختلالات خواب وابسته به بیداری)
پاراسومنیاها شامل انواعی از اختلالات خواب وابسته به بیداری هستند که می‌توانند باعث بیدار شدن ناگهانی و تجربه ترس کودک شوند.
شب گردی، وحشت شبانه و کابوس ها از جمله این اختلالات هستند. کودکانی که دچار وحشت شبانه می شوند، به صورت ناگهانی و با حالت وحشت زده از خواب بیدار می‌شوند و حتی بی آنکه آگاه باشند در حالت نیمه هشیار به دور از تخت حرکت می کنند. این نوع اختلالات در بسیاری از کودکان با گذر زمان کاهش می یابد و نیاز به درمان خاصی ندارد.
راه حل های درمان بی خوابی در کودکان چیست؟
برای رفع مشکل بی خوابی در کودکان، راهکارهای متعددی وجود دارد که می توانند به والدین کمک کنند خواب کودک را بهبود بخشند. برخی از این راهکارها را در ادامه مورد بررسی قرار می دهیم.
۱. رعایت بهداشت خواب
با رعایت نکات زیر می توانید خواب کودک تان را بهبود دهید:
• استفاده از تخت خواب فقط برای خواب: کودک باید یاد بگیرد که تخت خواب فقط برای خوابیدن است و نباید از آن برای بازی، مطالعه یا دیگر فعالیت ها استفاده کند. این کار به تقویت ارتباط ذهنی کودک با تخت به عنوان مکانی برای خواب کمک می کند.
• برنامه خواب منظم: ایجاد یک برنامه خواب مشخص و پایبندی به آن در تمامی روزهای هفته، حتی روزهای تعطیل، می تواند ساعت بیولوژیکی کودک را تنظیم کند و به او کمک کند راحت تر بخوابد و بیدار شود.
۲. ایجاد محیط خواب مناسب
برای درست کردن محیط خوابی مناسب برای کودک تان می توانید از نکات زیر بهره مند شوید:
راحتی تخت خواب: تخت کودک باید راحت باشد و دمای اتاق مناسب تنظیم شود. همچنین، از وجود سر و صدا و نور زیاد در اتاق جلوگیری کنید تا محیط آرام و مناسب برای خواب فراهم شود.
استفاده از چراغ خواب: برای کودکانی که از تاریکی می‌ترسند، استفاده از چراغ خواب می‌تواند کمک کننده باشد و از ایجاد استرس در هنگام خواب جلوگیری کند.
۳. آرام سازی قبل از خواب
قبل از خواب سعی کنید از تکنیک های آرام سازی زیر استفاده کنید:
• تکنیک های آرام سازی: آموزش تکنیک های آرام سازی مانند تنفس عمیق و تمرین تصورات مثبت، می تواند استرس و اضطراب کودک را کاهش دهد و به بهبود خواب او کمک کند.
• فعالیت های آرامش بخش: فعالیت های آرامش بخش مانند خواندن کتاب، داستان گویی یا گوش دادن به موسیقی ملایم قبل از خواب می تواند کودک را برای یک خواب آرام آماده کند.
۴. تغذیه کافی
تغذیه کافی و شامل مواد مغذی متنوع، برای خوابیدن کودکان الزامی است. برای رعایت این موضوع می توانید نکات زیر را رعایت کنید:
• وعده غذایی سبک قبل از خواب: مصرف یک وعده غذایی سبک مانند یک لیوان شیر گرم یا دمنوش های بدون کافئین می تواند به بهبود خواب کودک کمک کند.
• اجتناب از کافئین: مصرف نوشیدنی های کافئین دار در طول روز، به‌ویژه در ساعات نزدیک به خواب، باید محدود شود.
۵. فعالیت بدنی
تشویق کودکان به انجام فعالیت های بدنی و بازی در طول روز، باعث تخلیه انرژی و آمادگی بیشتر برای خواب شبانه می شود. ورزش و بازی های خارج از خانه می توانند به خواب راحت تر کودک کمک کنند.
۶. مشاوره پزشکی
در صورتی که بی خوابی در کودکان ادامه دار و به مشکلات جدی تری منجر شود، بهتر است با پزشک متخصص مشورت کنید. مشاوره پزشکی می‌تواند به بررسی علت های بی خوابی از نظر پزشکی و ارائه درمان های مناسب کمک کند.
سخن پایانی
بی خوابی در کودکان یک مساله رایج است که خیلی از پدر و مادرها آن را ساده می پندارند، اما می تواند تأثیرات زیادی بر رشد و سلامت کودک داشته باشد. آگاهی از علت های بی خوابی و انجام اقداماتی برای بهبود آن می تواند به کیفیت زندگی کودک و خانواده کمک کند. با رعایت نکات ذکر شده و پایبندی به اصول بهداشت خواب، والدین می توانند از یک خواب راحت برای فرزند خود اطمینان حاصل کنند و از اثرات مثبت آن بر سلامت جسمی و روانی کودک بهره‌مند شوند.